Artikelen en blogs

Deze laryngectomie-gids helpt en begeleidt u door uw operatie en herstel na de laryngectomie. Informatie vóór de operatie is van essentieel belang voor een succesvol herstel. 

Zet één stap tegelijk.

De eerste tijd na de operatie kan voor sommige mensen een uitdaging zijn. Maar probeer te onthouden dat de meeste mensen die een totale laryngectomie hebben ondergaan een normaal actief leven leiden.

Pak pen en papier terwijl u dit leest en schrijf eventuele vragen op die u aan uw medische team wilt stellen. Ze zijn er om u te helpen en willen dat u goed voorbereid bent op uw operatie; ze zullen al uw vragen graag beantwoorden.

Over uw operatie:

Nu uw arts u verteld heeft dat u een laryngectomie moet ondergaan, gaat u naar het ziekenhuis waar een chirurg tijdens de operatie uw strottenhoofd, de larynx, zal verwijderen.

Uw strottenhoofd – larynx:

Uw strottenhoofd bevindt zich boven uw luchtpijp, de trachea. Het is de opening naar uw luchtwegen en essentieel voor ademen, praten en veilig slikken.

Leren ademen, praten en slikken na de operatie:

• Ademen: Wanneer u inademt en uw neus gebruikt, opent uw strottenhoofd zich zodat warme, vochtige lucht uw longen kan bereiken.
• Slikken: Wanneer u eet, kauwt en slikt, verandert uw strottenhoofd van positie. Zo worden uw luchtwegen afgesloten om te voorkomen dat er voedsel en vocht in uw longen terechtkomen.
• Praten: In uw strottenhoofd hebt u twee weefselplooien die stembanden worden genoemd. Wanneer u praat of zingt, trillen ze en zo brengt u geluid voort.

Een geweldig team zorgt voor u:

In het ziekenhuis komt u allerlei verschillende mensen tegen. Het kan overweldigend zijn en soms kunt u het gevoel hebben dat u steeds dezelfde vragen moet beantwoorden.

Ze voeren een medisch onderzoek uit, nemen tests af enzovoort. Het medische team is er om u te helpen; ze hebben verschillende rollen om u op uw gemak te stellen en voor te bereiden.

Lees hier over verschillende functies en rollen

• Chirurg – dit is de persoon die de operatie uitvoert
• Anesthesist – dit is de persoon die er verantwoordelijk voor is dat u in slaap en pijnvrij blijft tijdens de operatie en pijnvrij blijft na uw operatie
• Logopedist – in het ziekenhuis leert deze persoon u hoe u na de operatie kunt praten

Begrippenlijst

Waarom een totale laryngectomie?

Een laryngectomie is een levensreddende operatie waarbij uw strottenhoofd wordt weggehaald.

Afbeeldingen:

Leren ademen na een laryngectomie:

De operatie zal van invloed zijn op onderdelen van uw leven. Uw lichaam en uw longen weten hoe ze moeten ademen. Maar u zult moeten leren hoe u door het stoma in uw hals moet ademen. Er zijn ook handige hulpmiddelen die u kunt gebruiken om uw ademhaling te vergemakkelijken en oefeningen die u kunt doen.

Praten na een laryngectomie:

U zult een andere manier vinden om te communiceren en te praten. In het ziekenhuis leert u van een logopedist hoe u na uw laryngectomie weer kunt praten.

Stemherstel:

Er zijn verschillende opties om weer te kunnen spreken. Vraag uw medische team welke optie het beste voor u is.

Na uw operatie:

De duur van de operatie hangt af van uw persoonlijke omstandigheden. Dit is iets wat uw chirurg of verpleegkundige met u zal doornemen. U wordt wakker in een verkoeverkamer en wordt vervolgens naar uw kamer in het ziekenhuis gebracht. In veel ziekenhuizen is het gebruikelijk om een kamer te delen met anderen.

Duur van het ziekenhuisverblijf:

De duur van uw verblijf hangt af van uw situatie en operatie, maar is doorgaans 2-3 weken. U kunt en mag normaal gesproken ongeveer een week na de operatie weer eten. Na ongeveer twee weken zult u ook weer leren praten.

U heeft ongeveer twee weken lang hechtingen of nietjes in uw hals. Normaal gesproken worden die verwijderd voordat u naar huis gaat. Als u naar huis gaat en de hechtingen zitten er nog, dan komt u op een later moment terug naar het ziekenhuis om ze te laten verwijderen.

In de tijd na de operatie zult u enig ongemak ervaren. Er zal een team zijn in het ziekenhuis dat het ongemak helpt te verlichten. Zij zorgen ervoor dat u voor uzelf kunt zorgen, zodat u er vertrouwen in hebt wanneer u weer naar huis gaat.

Voorbereiden op uw operatie:

Vóór uw operatie hebt u een aantal afspraken met de arts, verpleegkundige en andere medische zorgverleners. Er zijn ook een aantal tests die moeten worden uitgevoerd.

Wanneer u het medische team vóór de operatie ontmoet:

• Neem een volledige lijst met alle medicatie mee: op voorschrift, vrij verkrijgbaar, vitaminen, mineralen, voedingssupplementen, crèmes, pleisters enz.
• Resultaten van tests die u in andere ziekenhuizen hebt gedaan: inspanningstest, echocardiogram, bloedonderzoek enz.
• Naam en telefoonnummer van uw huisarts, gezondheidscentrum, familie en/of vriend met wie contact kan worden opgenomen

Tenzij u ander advies hebt gekregen, kunt u uw huidige medicatie blijven gebruiken totdat u en uw arts uw eerste pre-operatieve afspraak hebben gehad.

Na deze afspraak krijgt u advies over medicatie/behandelingen waarmee u kunt doorgaan en de medicatie/behandelingen waarmee u vóór uw operatie tijdelijk moet stoppen.

Tijdens de pre-operatieve afspraak moet u mogelijk een aantal tests ondergaan, zoals bloedonderzoek, röntgenfoto’s, ecg (elektrocardiogram) en dergelijke. Uw medische team weet wat voor tests u nodig hebt op basis van uw persoonlijke situatie.

Als u zich zorgen maakt over de operatie, vertel dat dan aan uw verpleegkundige en uw arts. Uw verpleegkundige kan u adviseren om met iemand te gaan praten, en hij of zij zal ook het medische team in het ziekenhuis op de hoogte stellen.

De dag van de operatie:

Probeer te ontspannen wanneer de dag van de operatie is aangebroken. Als u zich bezorgd of gestrest voelt, vertel het dan uw team in het ziekenhuis.

Denk eraan dat u alles wat loszit uit- of afdoet zoals sieraden, horloges, gehoorapparaten, gebitsprotheses enz.

Lopen is goed vóór en na de operatie, en tijdens uw herstelperiode.

Soms zal een patiënt begeleid door verpleegkundigen naar de operatiekamer lopen, of de patiënt zal de operatiekamer ingereden worden op een ziekenhuisbed.

Als u de operatiekamer binnenkomt, zult u allerlei mensen zien die zich op verschillende apparaten concentreren. Dit kan overweldigend zijn. Denk eraan dat ze er zijn om u te helpen en dat ze gewend zijn aan het uitvoeren van operaties.

Tijdens de operatie:

U zult niets van de operatie voelen of herinneren. U bent diep in slaap en ademt door een buisje dat door uw mond in uw luchtpijp wordt geplaatst.

U kunt tijdens de operatie ook een katheter voor urine krijgen.

Het adembuisje wordt verwijderd als de operatie klaar is.

Na uw operatie:

U wordt naar een verkoeverkamer gebracht, of naar de IC, waar u langzaam wakker zult worden. Daar controleren verpleegkundigen uw temperatuur, hartslag, bloeddruk en zuurstofgehalte. Ze zullen u ook vragen of u pijn hebt en u pijnstillers geven.

Wanneer de verpleegkundigen denken dat het een goed moment is, zullen ze u naar uw ziekenhuiskamer brengen.

Op de afdeling:

De verpleegkundigen laten u zien hoe u om hulp kunt vragen, helpen u als u hulp nodig hebt en begeleiden u tijdens uw herstel en ziekenhuisverblijf. U wordt ook voorgesteld aan anderen die in het ziekenhuis werken.

Pijnbestrijding:

Uw verpleegkundige en medische team zullen u vragen of u pijn hebt en ze zullen u helpen de pijn te bestrijden. Denk eraan, laat het uw verpleegkundige vroegtijdig weten als u ongemak begint te ervaren, zodat het niet erger wordt.

In het ziekenhuis kan pijnbestrijding intraveneus worden toegediend of via een PEG (percutane endoscopische gastrostomie) of door uw nasogastrische sonde (neussonde), zoals beschreven in de volgende paragraaf.

U krijgt hulp bij pijnbestrijding wanneer u het ziekenhuis verlaat en weer naar huis gaat.

Hulpmiddelen:

U kunt allerlei medische hulpmiddlen in uw lichaam hebben wanneer u wakker wordt. Dit kunnen de volgende sondes zijn:

• Laryngectomie tube: Een tube die in uw halsstoma wordt geplaatst zodat deze niet dichtgaat
• Urinekatheter: Het medische team wil uw dagelijkse urinevolume bijhouden
• Nasogastrische sonde (neus-maagsonde): U krijgt een dun slangetje in uw neus om voeding en geneesmiddelen toe te dienen
• PEG: Percutane endoscopische gastrostomie

Afhankelijk van uw operatie kunt u enkele chirurgische drains in uw huid krijgen om vocht te kunnen opvangen.

Communiceren na een laryngectomie:

In het ziekenhuis leren patiënten van een logopedist hoe ze moeten gaan praten. Op sommige plaatsen beginnen patiënten te praten met een stemprothese op dag 10 na de laryngectomie.

Op andere plaatsen beginnen patiënten ongeveer 5 dagen na de laryngectomie te praten met een elektrolarynx.

Neem pennen en papier mee. Veel mensen bewaren hun aantekeningen thuis in een doos.

U kunt ook een klein whiteboard met een uitwisbare pen gebruiken.

Lopen na de operatie:

Zoals eerder genoemd zal uw medische team willen dat u zo veel mogelijk loopt en beweegt. Het kan uitputtend zijn, een beetje pijnlijk in het begin, en niet iets wat u de hele tijd wilt doen. Maar over de afdeling lopen verkleint het risico op post-operatieve complicaties en maakt uw herstel gemakkelijker.

Lopen is ook uitstekend voor uw maag. Bewegen activeert normaal gesproken uw darmen en kan obstipatie en winderigheid voorkomen.

Eten na een laryngectomie:

Na een laryngectomie kunt u tijdens de eerste herstelfase niet eten of drinken. Uw mond en hals moeten eerst genezen.

Het doel is wel om zo snel mogelijk te kunnen overstappen op een oraal dieet. De sondes zijn er alleen maar om te helpen. Het is van essentieel belang om goed te leren slikken.

Voeding, eten, drinken en medicatie worden via uw neussonde toegediend.

Probeer te kauwen, ook al hebt u niets om op te kauwen. Het is een goede manier om uw spieren en uw lichaamsgeheugen te trainen.

Slikken na een laryngectomie:

Zodra u vloeibaar voedsel kunt doorslikken, wordt uw neussonde verwijderd.

Na een paar dagen kunt u langzaam overgaan op zacht voedsel voordat u aan harder voedsel begint. Probeer in het begin dingen als koekjes en crackers te vermijden. Denk eraan, u zult niet verslikken. Het kan onaangenaam voelen, maar u zult niet stikken.

Slikken gaat hetzelfde als vóór de operatie. In het begin hebt u misschien wat hulp nodig. Gebruik uw tong om het voedsel naar uw slokdarm (oesofagus) te duwen. Het kan ook nodig zijn om meer te drinken terwijl u eet.

Als u bestraling of chemotherapie hebt ondergaan, kan de neussonde misschien langer blijven zitten. Soms wil het medische team een röntgenfoto maken voordat ze de sonde verwijderen.

Als u vragen hebt, stel ze dan aan het medische team. Schrijf de vragen op als ze bij u opkomen, zodat u ze niet vergeet. U kunt ze bij de eerstvolgende gelegenheid stellen.

Uw stoma verzorgen na een laryngectomie:

Direct na uw operatie zal uw verpleegkundige uw stoma verzorgen. U leert ook hoe u zelf uw stoma moet verzorgen.

Let op de instructies en oefen zo vaak mogelijk in het ziekenhuis. In het ziekenhuis krijgt u indien nodig hulp, maar thuis zult u voor uzelf moeten zorgen.

NB: Zelfs als u met een partner samenleeft, is het van groot belang om zelf uw stoma te kunnen verzorgen. U kunt niet volledig op een ander vertrouwen; het kan zijn dat die niet altijd in de buurt is. In het begin hebt u misschien thuis wat extra hulp nadat u het ziekenhuis hebt verlaten. Toch moet u oefenen en proberen zoveel mogelijk zelf te doen. In de loop van de tijd zult u erachter komen dat het verzorgen van uw stoma zeer minimaal is en weinig tijd kost.

• Reiniging helpt u om het stoma vrij van afscheiding en slijm te houden
• Reiniging helpt uw stoma ook om goed te ademen
• Suctie kan nodig zijn; dan laat uw verpleegkundige u zien hoe u het suctieapparaat moet gebruiken en hoe vaak

Na een tijdje wordt dit een routine en kost het minder tijd.

Warmte- en vochtwisselaar:

Om uw longen zo goed mogelijk te laten werken, is het van groot belang om een HME te gebruiken. Als u door uw neus ademt, is de lucht die naar uw longen gaat warm en vochtig dankzij de functies van de neus.

Als u door uw stoma ademt, is de lucht die uw longen bereikt koud en droog. Het is alsof je door een pepermuntje ademt, zoals een gelaryngectomeerde patiënt het omschreef. Koude, droge lucht heeft een negatief effect op de longen. Daardoor kan slijm toenemen en als u zo ademt, komen de cilia stil te liggen. Cilia zijn trilhaartjes in onze longen en luchtwegen die als taak hebben alle deeltjes af te voeren die we door de luchtwegen inademen. Deze deeltjes worden door slijm weggevoerd en verdwijnen door onze neus of worden doorgeslikt.

Na uw operatie worden deze deeltjes en slijm door uw stoma afgevoerd. Zie het als het snuiten van je stoma in plaats van je neus.

Een HME is als een neus voor uw longen. Hierdoor verbetert de gezondheid van uw longen. Als u voor elke gelegenheid de beste HME gebruikt, kan dit uw dagelijks leven ten goede komen.

Gebruik dag en nacht een HME. U krijgt HME’s in het ziekenhuis; zorg ervoor dat u de HME’s meeneemt die u nodig hebt wanneer u weer naar huis gaat.

Laryngectomie tube:

U kunt een zachte tube, een laryngectomie tube, gebruiken om te voorkomen dat uw stoma kleiner wordt of voor genezing van de wond.

Uw medische team in het ziekenhuis laat u zien hoe u de tube moet gebruiken en reinigen.

Douchen:

Water is een risico voor mensen die een laryngectomie hebben ondergaan, vanwege de halsstoma. In het ziekenhuis laat men zien hoe u veilig kunt douchen.

Er is een speciaal product dat u kunt gebruiken voor als u gaat douchen. Zorg dat u er een mee naar huis neemt.

Als u naar huis gaat:

Voordat u naar huis gaat, heeft u overleg met uw medische team en bespreekt u alle aspecten van uw zelfstandige leven thuis. Ze zullen ook vaststellen of u extra hulp nodig hebt.

Bij ontslag uit het ziekenhuis zal het ziekenhuis u indien nodig naar alle waarschijnlijkheid een suctieapparaat lenen, aangezien u het doorgaans maar voor korte tijd nodig hebt.

U krijgt ook:

• HME’s
• Douche hulpmiddel
• Stomapleisters
• Recept voor pijnbestrijdingsmedicatie, HME’s en stomazorg

Thuis:

Het kan een opluchting zijn om naar huis te gaan, maar ook een beetje eng om de veiligheid van het medische team in het ziekenhuis te verlaten.

Probeer een zo ‘normaal’ mogelijk leven te leiden. Maak dagelijks een wandeling en haal een frisse neus – zelfs als het regent.

Vind uw eigen Lilly-effect.

Bestel een medische ID-armband en een kaartje voor in uw portemonnee om professionele zorgverleners en anderen in geval van nood te laten weten dat u een stoma in uw hals hebt.

Geestelijke en lichamelijke pijn:

Het is moeilijk te zeggen hoelang u pijn zult hebben; dit verschilt per persoon. U krijgt pijnmedicatie, dus u zou niet al te veel pijn moeten hebben.

Hier volgen een paar tips om thuis met de pijn om te gaan:

• Neem uw medicatie in op de tijd die u verteld is. Wacht niet, maar neem het middel regelmatig in zoals voorgeschreven door uw arts
• Bel uw contactpersoon/verpleegkundige indien de pijnmedicatie u niet helpt
• Tenzij uw arts u iets anders heeft verteld, vermijd alcohol en autorijden wanneer u sterke pijnmedicatie gebruikt
• Naarmate de tijd verstrijkt en uw genezing vordert, kunt u de hoeveelheid pijnmedicatie verminderen
• Neem niet meer pijnstillers dan voorgeschreven
• Houd bij wanneer en hoeveel medicatie u gebruikt. Schrijf het op
• Sommige pijnmedicatie kan obstipatie (verstopping) veroorzaken. Indien u last krijgt van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts
• Lichaamsbeweging is voor iedereen goed; neem een wandeling

De operatie die u heeft ondergaan kan invloed hebben op u, uw gevoelens en delen van uw leven

U bent niet alleen. U kunt uw medische team altijd mailen of bellen. Als u met iemand wilt praten, dan kan uw medische team u helpen door u met een maatschappelijk werker in contact te brengen.

Er zijn ook lotgenotengroepen waar u anderen in dezelfde situatie als u kunt ontmoeten.

Lichamelijke activiteiten:

Na uw operatie en wanneer u weer thuis bent, kunt u de meeste dingen/activiteiten die u vóór uw operatie deed weer gaan doen. Lichaamsbeweging is een goede manier om kracht en uithoudingsvermogen op te bouwen.

Wandelen is een uitstekende activiteit; begin langzaam en maak korte ommetjes. Ga in een rustig tempo steeds wat meer bewegen. Overleg met uw medische team voordat u meer fysieke of zwaardere oefeningen gaat proberen. Afhankelijk van wat uw arts u heeft geadviseerd, til geen zware dingen. U moet tot minimaal twee maanden of meer na uw operatie wachten voordat u gewichten/voorwerpen gaat tillen.

Wees niet verbaasd als u tegenslagen hebt. U bent niet gewend om door een stoma te ademen en het kan een tijdje duren voordat u hebt geleerd hoe u uw ademhaling kunt optimaliseren.

Als u nog medicatie of pijnmedicatie gebruikt, kunt u zich wat minder energiek voelen.

Er zijn enkele dingen die u moet overwegen te vermijden, bijvoorbeeld zwemmen, de sauna en watersport.

Wanneer u uit het ziekenhuis wordt ontslagen en weer naar huis gaat, kunt u af en toe het gevoel hebben dat alles niet helemaal gaat zoals het zou moeten gaan. Maakt u zich geen zorgen, uw medische team is er om u te helpen bij uw herstel.

Het is belangrijk dat u uw medische team waarschuwt als u het idee hebt dat u een van de onderstaande problemen ervaart:

• U hebt last van kortademigheid
• U merkt dat u last heeft van overmatig droog slijm/slijmproppen op die u niet kunt verwijderen of afzuigen
• U hebt last van pijn op de borst
• U hebt koorts die hoger is dan 38,5⁰C
• U merkt dat u dikke, vies ruikende afscheiding produceert
• U merkt roodheid en/of ongemak op in of rond uw stoma of incisie
• U voelt dat uw stoma en/of incisie warmer aanvoelt dan normaal
• U merkt letsel of overmatige afscheiding van de huid op bij en rond uw stoma, hals en/of incisie
• U hebt moeite met slikken of slikken lukt helemaal niet
• U ervaart spraakproblemen nadat u goed hebt kunnen praten met de stemprothese

---

1. Zuur JK, Muller SH, de Jongh FH, Van ZN, Hilgers FJ. The physiological rationale of heat and moisture exchangers in post-laryngectomy pulmonary rehabilitation: a review. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2006;263(1):1-8.
2. Mercke U. The influence of varying air humidity on mucociliary activity. Acta Otolaryngol. 1975;79(1-2):133-9.
3. Mercke U, Toremalm NG. Air humidity and mucociliary activity. Ann Otol Rhinol Laryngol. 1976;85(1 Pt 1):32-7.
4. Scheenstra RJ, Muller SH, Vincent A, Ackerstaff AH, Jacobi I, Hilgers FJ. Short-term endotracheal climate changes and clinical effects of a heat and moisture exchanger with an integrated electrostatic virus and bacterial filter developed for laryngectomized individuals. Acta Otolaryngol. 2010;130(6):739-46.
5. Zuur JK, Muller SH, Vincent A, Sinaasappel M, de Jongh FH, Hilgers FJ. The influence of a heat and moisture exchanger on tracheal climate in a cold environment. Med Eng Phys. 2009;31(7):852-7.
6. Hilgers FJM, Ackerstaff AH, Balm AJ, Gregor RT. A new heat and moisture exchanger with speech valve (Provox stomafilter). Clin Otolaryngol Allied Sci. 1996;21(5):414-8.
7. Ackerstaff AH, Hilgers FJ, Balm AJ, Tan IB. Long-term compliance of laryngectomized patients with a specialized pulmonary rehabilitation device: Provox Stomafilter. Laryngoscope. 1998;108(2):257-60.